Бояд қайд намуд, ки пешбурди сиёсати хориҷии фаъол ва ҳамкории мутақобилан судманд бо кишварҳои Осиёи Марказӣ, махсусан бо кишварҳои ҳамсоя — Қирғизистон ва Узбекистон яке аз афзалиятҳои сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон ба шумор меравад. Илова бар ин, дар низоми сиёсати хориҷии Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбурди муносибатҳои накуҳамсоягӣ ба манфиатҳои миллии кишвари мо созгор ва муҳим мебошад.
Ҷумҳурии Тоҷикистон яке аз кишварҳои пешсаф ва фаъоли минтақа ва ҷаҳон бо сиёсати сулҳҷуёна ва ташаббусҳои созандаи худ зери роҳбарии Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон солҳост, ки дар муттаҳидӣ ва пайванди дӯстии халқҳои кишварҳои минтақа нақши калидӣ дорад.
Таҷрибаи ғании Тоҷикистон оид ба баргузории чорабиниҳои сатҳи минтақавӣ ва ҷаҳонӣ эътирофи байналмилалиро касб намудаааст.
Амалия ва таҷрибаи бисёрсолаи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар доирнамоии чорбаиниҳои гуногуни сатҳи минтақавӣ ва ҷаҳонӣ гувоҳӣ ва тасдиқи он аст, ки Тоҷикистон ҳамчун маркази ҳамоҳангӣ, муттаҳидӣ, созандагӣ, ҳамгироӣ, ҳамдилӣ, ҳамкорӣ, ҳамовозӣ, ҳамзисти осоишта, дӯстии абадӣ ва умуман ҳамчун маркази дипломатияи минтақавӣ ба ҳисоб меравад.
Ташрифи президенти Ҷумҳурии Қирғизистон Садир Жапаров ва президенти Ҷумҳурии Узбекистон Шавкат Мирзиеёв ба Ҷумҳурии Тоҷикистон ва ба даст омадани яқ қатор санадҳои ҳамкории судманди дуҷониба ва сеҷониба миёни ин кишварҳо тасдиқи гуфтаҳои боло буда, ҷонибҳо бо ин амали созандаи хеш тавонистанд, ки намунаи олии ҳамгироии минтақавиро ба ҷомеаи ҷаҳонӣ нишон диҳанд.
Масалан, миёни президентҳои Тоҷикистону Қирғизистон баъд аз анҷоми мулоқоти хосса имзои санади таърихӣ, ду созишномаи ҳукуматӣ ва дастовардҳои дигари назаррас, ки ба рушди ҳамкориҳои дуҷониба ва бисёрҷониба мусоидат менамоянд, ба даст омад:
1. Имзои протоколи мубодилаи Тасдиқномаҳои Шартнома миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Қирғизистон дар бораи сарҳади давлатии Тоҷикистону Қирғизистон.
2. Имзои созишномаи байниҳукуматӣ «Дар бораи таъмини дастрасӣ ба объектҳои хоҷагии об ва энергетикӣ»
3. Имзои созишномаи байниҳукуматӣ «Дар бораи сохтмон ва истифодабарии роҳҳои мошингард, ободонӣ ва истифодаи чорроҳаи мошингард».
4. Мавриди истифода қарор додани хати интиқоли барқи 500 кВ “Датка – Суғд”, ки дар доираи татбиқи лоиҳаи CASA-1000 сохта шуда, низоми энергетикии ду кишварро пайваст намуд.
Бояд қайд намуд, ки тибқи маълумоти расмӣ арзиши хати интиқоли барқи 500 кВ “Датка – Суғд” 540 млн доллари ИМА буда, 45,3% арзиши умумии лоиҳаи CASA-1000-ро ташкил медиҳад.
Дар раванди мулоқоти президентҳои Тоҷикистону Узбекистон бошад, масоили ҳамкориҳои ду кишвар дар тамоми соҳаҳо мавриди баррасӣ қарор гирифта, ҷонибҳо ба рушд ва тавсеаи ҳамкориҳо баҳои баланд доданд.
Аз ҷумла, дар ҳузури президентҳои Тоҷикистон ва Узбекситон аз ҷониби вазирони корҳои хориҷии ду кишвар санади муҳими таърихӣ — Протоколи мубодилаи Тасдиқномаҳои Аҳднома миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон ва Ҷумҳурии Узбекистон дар бораи муносибатҳои ҳампаймонӣ имзо ва мубодила гардид.
Баъда аз вохӯрии расмии сеҷониба миёни президентҳои Тоҷикистон Қирғизистон ва Узбекистон, ки дар фазои дӯстӣ, бародарӣ, эҳтиром ва эътимод доир гардид, бо чунин натиҷа анҷом ёфт:
1. Имзои шартнома миёни Ҷумҳурии Тоҷикистон, Ҷумҳурии Қирғизистон ва Ҷумҳурии Узбекистон дар бораи нуқтаи пайвастшавии сарҳадҳои давлатии се кишвар.
2. Имзои эъломияи Хуҷанд доир ба дӯстии абадӣ.
3. Мавриди истифода қарор додани стелаи (сутуни) рамзӣ дар нуқтаи пайванди сарҳадҳои давлатии Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистон.
4. Иштирок дар тантанаҳои ҷашни байналмилалии Наврӯз.
Бояд қайд намуд, ки ин иншооти рамзӣ бо иштироки фосилавӣ сарони давлатҳо ва розигии онҳо аз ҷониби намояндагони масъули тарафҳо ифтитоҳ гардид.
Ба андешаи мо, дастоварди вохӯрии сеҷонибаи президентҳои кишварҳои Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистон яке аз намунаҳои камназири байни давлатҳо ба ҳисоб рафта, ба тавсеаи ҳамгироии минтақавӣ мусоидат менамояд. Зеро ба имзо расидани Шартнома миёни Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистон дар бораи нуқтаи пайвастшавии сарҳадҳои давлатии се кишвар ва Эъломияи Хуҷанд доир ба дӯстии абадӣ, ба баҳсҳои чандинсолаи сарҳадии кишварҳо, ки ба низоъ оварда мерасонид, хотима бахшид. Президентҳои Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистон бо имзои санадҳои болозикр сарҳади минтақаи мазкурро ба сарҳади дӯстӣ, ҳамкорӣ ва сулҳу субот табдил доданд.
Маҳз дар Ҷумҳрурии Тоҷикистон ба имзо расиданиЭъломияи дӯстии абадӣ ин аз он шаҳодат медиҳад, ки Тоҷикистон ҳамчун маркази дӯстӣ ва муттаҳидии кишварҳои минтақа ба ҳисоб рафта, барои сулҳу субот ва рушди устувори минтақа нақши калидӣ дорад.
Ифтитоҳи стелаи (сутуни) рамзӣ дар нуқтаи пайванди сарҳадҳои давлатии Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистонро метавон ҳамчун рамзи дӯстӣ, умеду орзу, эътимод, муттаҳидии халқҳо ва нуқтаи нави рушди ҳамгироии кишварҳои Тоҷикистон, Қирғизистону Узбекистон ва умуман минтақаи Осиёи Марказӣ унвон намуд.
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон изҳори итминон намуданд, ки натиҷаҳои мулоқоти роҳбарони се кишвари ҳамсоя «ба таҳкими минбаъдаи дӯстӣ, муносибатҳои накуҳамсоягӣ, ҳамдигарфаҳмӣ, эҳтиром ва эътимоди мутақобил, инчунин, ҳамкории созандаву муассир миёни кишварҳоямон ва мардумони бародар мусоидат менамоянд».
Ба ақидаи мо, саммити сеҷонибаи сарони кишварҳои Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистон ин як қадами муҳиму созанда барои ҳамгирои минтақвии кишварҳои Осиёи Марказӣ ҳамчун субъекти муносибатҳои байналмилалӣ мусоидат менамояд.
Миллати тоҷик, қирғиз ва ӯзбек ҳамеша дар ҷустуҷӯи арзишҳои дӯстӣ, бародарӣ ва сулҳу амонӣ буданд ва ҳастанд, ки ин метавонад ба суботи минтақавӣ ҳамаҷониба мусоидат намояд.
Сарони давлатҳои кишварҳои Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистон ҳамчун пайвандгари решаҳои ин дӯстӣ дар байни халқҳои минтақа ба ҳисоб рафта, тавонистанд марзҳои кишварҳои худро ба марзи дӯстӣ ва муттаҳидӣ табдил диҳанд.
Бояд гуфт, ки миллати тоҷик аз азал дар тараннуми дӯстиву бародари миёни халқҳои минтақа ва ҷаҳон нақши муҳим ва созанда дорад. Фарҳанг, урфу одат ва ҷашну анъанаҳои миллии тоҷикон, аз ҷумла Наврӯзи оламафрӯз баёнгари таърихи қадима доштани миллати тоҷик ба ҳисоб меравад.
Нарврӯз ҳамчун ҷузъи фарҳанги миллии тоҷикон, ки бо ташаббус ва талошҳои чандинсолаи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон мақоми байналмилалӣ гирифт ва аз ҷониби ЮНЕСКО ҳамчун мероси фарҳанги башарӣ пазируфта шуд.
Пешвои миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон сарони давлатҳои ҳамсоя ва дигар иштирокчиёнро бо Ҷашни байналмилалии Наврӯз табрик намуда, изҳор доштанд, ки «ин ҷашн давоми ҳазорсолаҳо барои таҳкими ҳадафҳои баланди инсондӯстӣ ва эҳтироми ҳамдигар, ҳамбастагӣ ва ризоият хизмат намудааст».
Зимни суханронии худ дар барномаи фарҳангӣ ба ифтихори ҷашни байналмилалии Наврӯз Президенти Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон инчунин изҳор намуданд, ки «Ғояву анъанаҳои тағйирнопазири Наврӯз ҳамчун ҷузъи таркибии таъриху фарҳанги мо аз қаъри қарнҳо моро ба таҳкими сулҳу субот, муносибатҳои дӯстӣ ва ҳамкорӣ водор месозанд. Мардумони мо ҳамеша барои ҳифзу ғанӣ гардонидани анъанаҳои неки он – бародарӣ, ризоият, ҳамдилӣ саъю талош карда, онҳоро то ба рӯзҳои мо расонидаанд».
Ба андешаи мо, Наврӯзи байналмилилӣ ҳамчун мероси фарҳанги башарӣ, ки дастоварди таърихии фарҳанги миллати куҳанбунёду соҳибтамаддуни тоҷик дар сатҳи ҷаҳонӣ муаррифӣ гардидааст, барои муттаҳидӣ, бунёдкорӣ, ҳамдилӣ, созандагӣ, дӯстиву рафоқат, созиш, ҳамзистӣ, некиву накукорӣ, ҳамдигарфаҳмӣ, ҳамкорӣ ва ҳамҷавории нек миёни кишварҳо мусоидат менамояд.
Иштироки президентҳои кишварҳои Тоҷикистон, Қирғизистон ва Узбекистон ва намояндагони дигар кишварҳои дӯсту шарикони байналмилалӣ дар тантанаҳои ҷашни Наврӯзи байналмиллалии кишвари мо тасдиқи гуфтаҳои боло буда, аз татбиқи фаъоли дипломатияи фарҳангии Тоҷикистон дар сатҳи минтақавӣ ва байналмилалӣ гувоҳӣ медиҳад.
Метавон хулоса намуд, ки Ҷумҳурии Тоҷикистон нақши марказӣ ва пешоҳангии худро минбаъд низ дар муттаҳидӣ, пайванди дӯстии абадӣ ва ҳамгироии кишварҳои минтақа идома дода, саҳми созандаи худро мегузорад.
ПАРВИЗ МУҲАММАДЗОДА –доктори илмҳои сиёсӣ, профессори кафедраидипломатия ва сиёсати хориҷии Тоҷикистон,факултети муносибатҳои байналмилалииДонишгоҳи миллии Тоҷикистон
